Bijdrage Dag van Erkenning door Piet Jeuken
Helmond en zijn slavernijverleden
28 juni 2024
Doorwerking slavernij in het heden
Piet Jeuken
Noot redactie: Naar aanleiding van de motie ‘Helmond en zijn slavernijverleden’ met als oproep om een verkennend onderzoek in te stellen naar de rol van bestuurders van de stad en gemeente Helmond. De motie werd ingediend door Omar Fkihi en Lonneke Maraczi. In dit verhaal geeft Piet Jeuken namens de werkgroep zijn kijk op het verband tussen het slavernijverleden en de doorwerking op het heden. Deze werden gepresenteerd aan het college en alle raadsleden tijdens de Dag van Erkenning.
Geachte burgemeester, wethouders en raadsleden
Geachte dames en heren
Werkt slavernij tijdens eeuwen koloniale overheersing door in het heden?
Zo nee, waarom niet?
Zo ja, hoe dan?
Allereerst dit
Herdenken van de slavernijgeschiedenis is niet alleen een taak van de nazaten van de slaven van vroeger.
Het is de geschiedenis van ons allemaal.
Nederland en Nederlanders hebben er economisch flink van geprofiteerd.
Er bestaan echter verschillende meningen over de doorwerking van slavernij in het heden.
Ik noem er drie.
- Stop met zeuren over het slavernijverleden
- Herdenking van slavernijverleden is op zichzelf goed
- Slavernij in het verleden en racisme en discriminatie vandaag zijn met elkaar verbonden
U kent ze waarschijnlijk zelf of herkent ze.
1. Stop met zeuren over slavernijverleden
Sommige mensen vinden dat er al genoeg aandacht wordt besteed aan slavernij.
Zij vinden dat het voortdurend benadrukken daarvan niet constructief is.
Het leidt de aandacht af van andere belangrijke kwesties in onze samenleving.
De nazaten van de vroegere slaven wonen nu immers onder ons.
Ze krijgen alle kansen om zich te ontwikkelen.
Stop daarom met zeuren over slavernij en kijk vooruit.
Ontwikkel jezelf!
2. Herdenken van het slavernijverleden is op zichzelf goed
Slavernij is een onderdeel is van de Nederlandse en Helmondse geschiedenis. Herdenken helpt bij de bewustwording over de doorwerking op de huidige samenleving.
Wat die doorwerking dan precies is, blijft een beetje in het midden.
Excuses en erkenning zijn goed.
Maar laten we daarna weer gewoon aan het werk gaan.
3. Slavernij in het verleden is verbonden met racisme en discriminatie vandaag
De derde opvatting zegt dat onze aandacht vooral gericht moet worden op het bewust maken van de gevolgen van de slavernij en het bestrijden van racisme en discriminatie in het heden.
Het kabinet Rutte IV heeft op 19 december 2022 namens de Nederlandse staat excuses aangeboden voor het aangedane leed.
Koning Willem Alexander volgde met excuses op 2 juni 2023.
Het kabinet investeert 200 miljoen in de gevolgen en verwerking van het slavernijverleden, onder anderen door bestrijding van racisme en kansenongelijkheid.
Daarmee erkent de regering dat racisme en discriminatie ook hun wortels hebben in ons koloniale verleden.
De door de regering ingestelde Staatscommissie Racisme en Discriminatie o.l.v. oud senator Joyce Sylvester legt daar ook de nadruk op in haar eerste rapport in december 2023.
De commissie signaleert dat discriminatie in Nederland voorkomt op ALLE gronden die genoemd worden in artikel 1 van de Grondwet: godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap en seksuele gerichtheid.
Die discriminatie wordt volgens de Staatscommissie veroorzaakt en in stand gehouden door hiërarchieën van waardigheid die historisch en structureel diep in de Nederlandse samenleving zijn verankerd:
Beelden die we als mensen van elkaar hebben, vaak vanuit opvoeding en cultuur meegekregen, maar ook dominante normen die ervoor zorgen dat sommige groepen meer kansen krijgen dan andere.
Mensen hebben niet altijd door dat ze dit doen of dat het hen overkomt.
Als de meeste mensen deugen( waar ik persoonlijk vanuit ga) dan komt die discriminatie niet voort uit kwade wil.
De Staatscommissie Racisme en Discriminatie benadrukt daarom het belang van meer bewustzijn hierover in de samenleving.
Gloria Wekker, oud hoogleraar Gender en Etniciteit aan de Universiteit van Utrecht spreekt in dit verband over het culturele archief van Nederland. Het is volgens haar de diep ingesleten attitudes en emoties die racisme in stand houden en hun oorsprong vinden in het koloniale verleden.
Dames en heren,
Dit zijn behoorlijk pittige teksten die tot nadenken stemmen, welke van de drie opvattingen u ook aanhangt.
Slavernij is overigens nog steeds niet uitgebannen.
De VN organisatie ILO, de Internationale Arbeidsorganisatie in Geneve heeft berekend dat er in onze tijd nog 50 miljoen slaven zijn.
Het getal is een optelsom van gedwongen huwelijken en gedwongen arbeid.
Dames en heren
Hoe gaan we in Helmond om met de drie verschillende opvattingen, zoals geschetst?
Wat vinden de Helmondse burgers hiervan?
Hoe staat de gemeenteraad van Helmond hierin?
Ik vind het belangrijk goed naar de uiteenlopende stemmen te luisteren en ermee in gesprek te gaan.
Het schept de kracht van verbinding als we er in slagen ons te verplaatsen in elkaars gedachten en opvattingen zonder meteen te oordelen, laat staan veroordelen.
De Werkgroep die zich vandaag gepresenteerd heeft, vindt dat het niet moet blijven bij deze eenmalige bijeenkomst met een rapport over het verleden.
Zij pleit ervoor met elkaar de dialoog aan te gaan.
Er zijn veel manieren om het gesprek hierover aan te gaan.
Onze burgemeester mevr. Blanksma heeft ervaring met het zogenaamde Nationale Gesprek in Helmond.
Zij trok in 2017 en 2018 willekeurige steekproeven uit de bevolking en nodigde Helmonders uit voor een gesprek. Helmonders die elkaar niet kennen en nooit zullen ontmoeten maar wel oordelen hebben over elkaar.
Er ontstond verbinding en er ontstonden zelfs nieuwe netwerken.
Het is een eenvoudige sociologische en biologische waarheid dat menselijk leven zonder anderen onmogelijk is. We zijn op elkaar aangewezen voor voedsel, werk, zorg, kennis en bovenal liefde. Onze levens worden steeds meer beïnvloed door mensen die we niet kennen.
Het besef van afhankelijkheid van elkaar is het cement van onze samenleving.
Dames en heren
We staan op de schouders van onze voorouders, zonder verantwoordelijk te zijn voor hun daden.
Wegkijken zou echter het ervaren leed van de nazaten uit de koloniale tijd die onder ons leven, nog eens extra versterken.
De gemeenteraad en het gemeentebestuur van Helmond hebben met deze bijeenkomst en wat nog komen gaat de handschoen opgepakt.
De werkgroep kijkt ernaar uit om verder samen te werken.
Hartelijk dank voor uw aandacht.
Indieners van motie met Omar Fkihi van Denk en Lonneke Maraczi van SP.
Groepsfoto van de werkgroep Helmond en zijn slavernijverleden.
